تحلیل و مقایسه نهضت مشروطیت و انقلاب اسلامی با توجه به نظریه-های جامعه شناسانه انقلاب

نویسندگان

پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

تا کنون تلاش‌های بسیاری برای تبیین علمی و همه‌جانبه دو تحول مهم و اثرگذار تاریخ معاصر ایران یعنی انقلاب مشروطیت و انقلاب اسلامی صورت گرفته است. برای این منظور نظریه‌های گوناگونی که در مورد انقلاب‌های اجتماعی مطرح شده، مورد استفاده قرار گرفته است. در این مقاله پس از تعریف جنبش و انقلاب و تفاوت میان دو مفهوم، انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی مورد تحلیل جامعه­شناسانه قرار گرفته­ است. برای تحلیل مشروطه نظریاتی مانند نظریه چالمرز جانسون، نظریه اسکاچپول و هم­چنین نظریه هانتینگتون مورد استفاده قرار گرفته است. در تبیین انقلاب اسلامی نیز از نظریات در این زمینه از جمله نظریه توطئه، نظریه مدرن­شدن شتابزده حکومت و نظریه توسعه نامتوازن استفاده شده است. در ادامه به ویژگی‌های انقلاب اسلامی از جمله آرمان‌گرایی دینی، مردم گرایی واقعی و جهان‌شمولی پرداخته شده است. بخش پایانی مقاله نیز به مقایسه مشروطه و انقلاب اسلامی از جنبه­های مختلف مانند جامعه محوری، منشأ و سرچشمه، هویت­بخشی و نسبت با استعمار اختصاص یافته است.

کلیدواژه‌ها