تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران جنگ تحمیلی بر اساس نظریه انتقادی روابط بین‌الملل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه یزد

2 کارشناسی ارشد روابط بین‌الملل. دانشگاه یزد

چکیده

این مقاله درصدد واکاوی سیاست خارجی جمهوری اسلامی در دوران جنگ تحمیلی است. یکی از نظریه­هایی که در تلاش است تا چگونگی کارکرد نظام بین­الملل و هنجارهای حاکم بر آن و چگونگی تغییر نظم موجود و رسیدن به نظم مطلوب را توضیح دهد، نظریه انتقادی روابط بین­الملل است. به نظر می­رسد با توجه به رویکرد تجدیدطلبانه و استکبارستیزی سیاست خارجی جمهوری اسلامی، نظریه انتقادی روابط بین­الملل قادر به تبیین سیاست خارجی در این سالها باشد. با توجه به همسویی اصول و مفاهیم سیاست خارجی در دوران جنگ تحمیلی ایران و نظریه انتقادی روابط بین­الملل، این مقاله نشاندهنده ماهیت انتقادی سیاست خارجی ایران در این دوران است. در واقع سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در سالهای جنگ تحمیلی امکان تحلیل با نظریه انتقادی روابط بین­­­الملل را دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Foreign Policy of the Islamic Republic of Iran during the Imposed War on the Basis of the Critical Theory of International Relations

نویسندگان [English]

  • Amir Roshan 1
  • Atefeh Alimirzaei 2
1 Assistant professor at the Department of Political Sciences, Yazd University.
2 Master’s degree of international relations, Yazd University.
چکیده [English]

This research is intended to investigate the foreign policy of the Islamic Republic of Iran during the imposed war. The critical theory of international relations is a theory for explaining how international systems work, what the norms governing them are, and how we can change the existing order and achieve a desirable one. Regarding the reformist and the anti-arrogance approach in the foreign policy of the Islamic Republic, it is promising that the critical theory of international relations will be able to explain the foreign policy of these years. Considering the alignment of the principles and concepts of foreign policy in the course of the imposed war and the critical theory of international relations, this research intends to investigate Iran’s foreign policy during this period through a critical approach. Indeed, the foreign policy of the Islamic Republic of Iran during the era of the imposed of war paves the way for conducting an analysis through the critical theory of international relations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • critical theory
  • foreign policy
  • liberation
  • Iran
آﻗﺎﯾﯽ، ﺳﯿﺪداود (۱۳۸۵). ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﺟﻤﻬﻮری اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان در دوران ﺟﻨﮓ ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻟﻪ، ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺟﺎﻣﻌﻪ اروﭘﺎﯾﯽ در اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ. ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﮑﺪه ﺣﻘﻮق و ﻋﻠﻮم ﺳﯿﺎﺳﯽ. ش 73: ۳۴ ـ ۱.
ازغندی، علیرضا؛ سرمدی، حمید (۱۳۹۵). ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﯽ و ﺗﺄﺛﯿﺮ آن ﺑﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ  اﯾﺮان از آرﻣﺎﻧﮕﺮاﯾﯽ دﻫﻪ اول ﺑﻪ ﻋﻤﻠﮕﺮاﯾﯽ ﻣﻨﻔﻌﺖ ﻣﺤﻮر دﻫﻪ دوم اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ. ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﻠﻞ. دوره اول. ش 10: ۱۱ ـ ۶.
ازغندی، علیرضا (۱۳۸۱). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: نشر قومس.
ازغندی، علیرضا (۱۳۸۲). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: انتشارات قومس.
امیدوار، احمد؛ یکتا، حسین (۱۳۷۹). امام خمینی و انقلاب اسلامی (روایتی جهانی). تهران: انتشارات سازمان عقیدتی سیاسی ناجا.
باتامور، تام (۱۳۷۰). مکتب فرانکفورت. ترجمه حسینعلی نوذری. تهران: نی.
باتامو، تام (۱۳۷۵). مکتب فرانکفورت. ترجمه حسینعلی نوذری. تهران: نشر نی.
بخشایشی اردستانی، احمد (۱۳۷۹). اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. چ دوم. تهران: انتشارات آوای نور.
پارسانیا، حمید (۱۳۷۶). پژوهشی در انقلاب اسلامی. تهران: دفتر نشر معارف.
تاجیک، محمدرضا؛ دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (۱۳۸۲). الگوهای صدور انقلاب در گفتمانهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. راهبرد. ش 27: ۸۰ ـ ۶۱.
جعفری، علی­اکبر؛ ذوالفقاری، وحید (۱۳۹۱). اندیشه‌ها و راهبردهای اِعمالی امام­خمینی (ره) در نظام بین‌الملل. فصلنامه سیاست خارجی. س 26. ش 2: ۳۴۴ ـ ۳۴۵.
خرازی، کمال (۱۳۷۴). ارزﯾﺎﺑﯽ ﺟﻤﻬﻮری اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان از ﺗﺤﻮﻻت ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ سیاست خارجی. س 9. ش 3: ۱۸۷ ـ ۱۵۵.
[امام] خمینی، روح­الله (1386). صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام­خمینی(ره).
[امام] خمینی، روح­الله (1376). ولایت فقیه. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام­خمینی(ره).
دانش، حسین (۱۳۹۳). دولت موقت. پژوهه فرهنگ علوم انسانی اسلامی. آبان 1393: ۳ ـ ۱.
دهشیری، محمدرضا (۱۳۸۰). چرخه آرمان­گرایی و واقع­گرایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه سیاست خارجی. دوره 15. ش 2: ۳۹۷ ـ ۳۶۹.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (۱۳۸۷). سیاست خارجی رهایی بخش: نظریه انتقادی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه سیاست خارجی. س 22. ش 2: ۳۲۸ ـ ۳۰۲.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (۱۳۸۷). نظریه انتقادی چارچوبی برای تحلیل سیاست خارجی. پژوهش نامه علوم سیاسی. س 3. ش 2: ۱۶۱ ـ ۱۲۵.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (۱۳۸۸). گفتمان عدالت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. معرفت سیاسی. س 1. ش 1: ۱۵۷ ـ ۱۹۳.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (۱۳۸۹). ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﺑﺮ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎی رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ. فصلنامه ﻋﻠﻤﻲ­ـ ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ. س 7. ش 20: ۴۰ ـ ۱۱.
رسولی ثانی­آبادی، الهام (۱۳۹۵). واکاوری انقلاب اسلامی ایران در پرتو نظریه انتقادی روابط بین­الملل. پژوهشنامه انقلاب اسلامی. س 6. ش ۲۱: ۶۹ ـ ۸۶.
رضایی، علیرضا (۱۳۸۱). پیامدهای انقلاب اسلامی ایران و دگرگونی سیاست خارجی ایالات متحده امریکا در منطقه خلیج­فارس. پایان­نامه کارشناسی ارشد روابط بین­الملل. دانشگاه تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی. 
رضائی، علیرضا (۱۳۸۷). تبیین دوره­های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از منظر تئوری­های روابط بین‌الملل. فصلنامه راهبرد. س 16. ش 48: ۱۰۰ ـ ۸۳.
رضائی، علیرضا (۱۳۸۸). تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در پرتو نظریه­های روابط بین­الملل. فصلنامه پژوهشی راهبرد یاس. ش 17: ۲۸۸-۲۶۰.
روزنامه اطلاعات. ۱/۷/۱۳۵۹.
روزنامه اطلاعات. ۲/۷/۱۳۵۹.
روزنامه اطلاعات. ۱۵/۴/۱۳۶۰.
رمضانی، روح­الله (۱۳۸۴). چارچوبـی تحلیلی برای بررسی سیاسـت خارجی جمهوری اسلامی ایران.                    چ چهارم. ترجمه علیرضا طیب. تهران: نشر نی.
رمضانی، روح­الله (۱۳۸۶). چارچوبـی تحلیلی برای بررسی سیاسـت خارجی جمهوری اسلامی ایران. چ پنجم. ترجمه علیرضا طیب. تهران: نشر نی.
رمضانی، روح­الله (۱۳۸۶). چارچوبی تحلیلی برای بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. ترجمه علیرضا طیب. تهرانی: نشر نی. 
صحیفه امام خمینی(ره) (1378). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
قربانی شیخ نشین، ارسلان؛ محمودی­کیا، محمد (۱۳۹۶). بررسی مفهوم رهایی بخشی از نظر امام خمینی(س) و نظریه انتقادی روابط بین­الملل. پژوهشنامه متین. س 19. ش 74: ۱۲۷ ـ ۱۰۱.
کریمی، غلامرضا (۱۳۸۵). جمهوری اسلامی ایران و سازمانهای بین­المللی. فصلنامه علوم سیاسی. ش 36: ۱۵۰ ـ ۱۲۵.
لینکلیتر، اندرو (۱۳۸۶). مرحله بعدی در نظریه روابط بین­الملل از دیدگاه نظریه انتقادی در اندرو لینکلیتر، نو واقع­گرایی، نظریه انتقادی و مکتب برسازی. ترجمه علیرضا طیب. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین­المللی.
مجرد، محسن (۱۳۸۶). تأثیر انقلاب اسلامی بر سیاست بین­الملل. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
محمدی، منوچهر (۱۳۸۹). آینده نظام بین­الملل و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: انتشارات وزارت خارجه.
مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام­خمینی (۱۳۹۲). عملکرد سازمانهای بین­المللی در قبال جنگ ایران و عراق با تأکید بر بیانات امام­خمینی(ره) دسترسی در:                     http://www.imam-khomeini.ir/fa/k1
مشیرزاده، حمیرا (۱۳۹۴). تحول در نظریه­های روابط بین­الملل. چ دهم. تهران: انتشارات سمت. 
مهدی­زاده، اکبر (۱۳۸۱). مبانی فکری و نظری سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران جنگ. فصلنامه نگین ایران. ش 2: ۶۴ ـ ۵۳.
نوذری، حسینعلی (۱۳۸۹). نظریة انتقادی مکتب فرانکفورت در علوم انسانی و اجتماعی. چ سوم. تهران: نشر آگاه.
نوروزی، حسین (۱۳۸۹). نگاهی به سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. چ دوم. تهران: وزارت امور خارجه.