رویکرد اخلاقی به سیاست خارجی در اندیشه امام خمینی (ره)؛ محدوده وجوب بقا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه جامع امام حسین(ع)

چکیده

بنا بر منطق قدرت روابط بین­الملل و بعضی از نظریه­های سیاست خارجی، ایران باید به دنبال تولید و نگهداری سلاح اتمی باشد. آن چیزی که سبب حیرت سیاستمداران غربی شده است این است که افزون بر انکارهای همیشگی مسئولان نظام از پیگیری چنین هدفی، حضرت امام خمینی(ره) در فتوائی تاریخی هر گونه نگهداری، ساخت و استفاده از سلاح اتمی را حرام اعلام کردند. ایشان در طول جنگ تحمیلی فرماندهان نظامی را از به کارگیری سلاح‌های کشتار جمعی منع کرده بودند. این در حالی است که تقویت بنیه نظامی کشور به گونه­ای که سبب هراس دشمن از تعدی شود یک واجب شرعی است. نقطه چالش برانگیز زمانی است که منع به کارگیری سلاحهای کشتار جمعی رأی مشهور فقها نیست بلکه قائلانی دارد. سؤال پژوهش این است که چه دلایل فکری سبب اعلام ممنوع شدن سلاحهای کشتار جمعی از سوی رهبران انقلاب اسلامی شده است. برای این منظور ضمن مروری بر فتاوای مختلف فقیهان بزرگ جهان شیعه از دوره­های پیشین تاکنون و بازخوانی دلائل ایشان له و علیه این گونه تسلیحات، بر آرای حضرت امام خمینی(ره) تمرکز می­شود.  پاسخ سؤال این است که فقیه در مقام اجتهاد علاوه بر منابع فقهی بشدت از باورهای کلامی و بینشهای فردی ـ اجتماعی خویش تأثیر می‌پذیرد و از این رو، رأی حضرت امام(ره) در این باب بر اساس باورهای متفاوت اخلاقی و انسانشناختی ایشان قابل تفسیر است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Ethical Approach to Foreign Policy in the Views of Imam Khomeini; the Scope of the Obligatory Continuance

نویسنده [English]

  • majid behestani
Assistant professor at Imam Hussein University
چکیده [English]

According to the logic of power in international relations and some foreign policy theories, Iran is supposed to pursue production and keeping of nuclear weapons. What surprises Western politicians is the fact that, in addition to the constant rejection of the Iranian government officials of following such an end, Imam Khomeini (RA), in his historic fatwa, has forbidden any production, maintenance, and use of nuclear weapons. During the imposed war, he had prohibited military commanders from employing mass destruction weapons. Meanwhile, it is a religious obligation to strengthen the country's military power in such a way as to frighten the enemy of yielding any threat. The challenging point arises when we observe that the prohibition of the use of mass destruction weapons is not generally agreed by all Islamic jurisprudents. The research question relates to the reasons of why the leaders of the Islamic Revolution have prohibited the use of the weapons of mass destruction. Hence, reviewing various fatwas by the supreme Shiite jurisprudents of the world from past to present, and investigating their reasons for fighting against, or supporting the use of such weapons, this research focuses on the views of Imam Khomeini (RA). The answer underlies the fact that the Islamic jurisprudents, in terms of Ijtihad, are strongly influenced by their religious beliefs and their individual social insights, in addition to their jurisprudential sources. Hence, Imam Khomeini’s decree can be interpreted based on his different moral and anthropological beliefs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Khomeini (RA)
  • Ayatollah Khamenei
  • nuclear weapons
  • Tetris principle
  • political jurisprudence
  • state jurisprudence

مراجع

قرآن­کریم.
اسم­حسینی، غلامرضا (1390). نقش محوری انسان کامل در توسعه سیاسی متعالیه در اندیشه سیاسی امام خمینی. پژوهشنامه انقلاب اسلامی. س اول. ش 1: 124 ـ 109.
اشمیت، کارل (1390). الهیات سیاسی. ترجمه لیلا چمن­خواه. تهران: نگاه معاصر.
بهستانی، مجید (1395). مبانی فقهی منع به کارگیری سلاح هسته­ای در فقه شیعه؛ مطالعه موردی فتوای آیت­الله خامنه­ای. همایش ملی فرهنگ جهادی. ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران.
پاک­آیین، محسن (13/11/1390). امام خمینی و اخلاق در سیاست خارجی. سایت جنگ نرم و عملیات روانی. قابل دسترسی در:                                                                              http://www.psyop.ir/?p=11822
تابش، رضا (26/7/1392). بنیانهای اخلاق سیاسی از دیدگاه امام خمینی. سایت مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. قابل دسترسی در:   http://www.imam-khomeini.ir/fa/NewsPrint.aspx?ID=20867
جمشیدی، محمدحسین (1387). سیاست چیست؟ (تبیین دیدگاه امام خمینی (ره)). فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی. س چهارم. ش 14: 46 ـ 11.
حرّ عاملی، محمدبن­حسین (1367). وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. تهران: کتاب فروشی اسلامیه.
خمینی، روح­الله (1380). صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم، حفظ و نشر آثار امام خمینی(ره).
خمینی، روح­الله (1407 ه.ق). البیع. تهران: وزاره الثقافه و الارشاد الاسلامی.
دال، رابرت (1387). درباره برابری سیاسی. ترجمه جهانگیر معینی. تهران: فرهنگ صبا.
رشیدی، بهروز (24/8/1394). سخنرانی در نشست تخصصی نسبت اخلاق و سیاست در اندیشه سیاسی امام خمینی (ره). دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز. قابل دسترسی در:
http://www.iqna.ir/fa/news/3452911
سروش­محلاتی، محمد (1394). روایتی مخدوش از مبانی فقهی امام خمینی(ره). وبلاگ شخصی سروش محلاتی، آذر. قابل دسترسی در:                                                        http://soroosh-mahallati.com/fa/167
سعیدی، محمدحسن (1378). امام خمینی و راهبرد اصالت تکلیف. مجموعه مقالات کنگره امام خمینی و اندیشه حکومت اسلامی. ج 3. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
شربیانی، رضا، و دیگران (1392). تبلور انسان­شناسی صدرائی در نهضت امام خمینی(ره). فصلنامه حکمت صدرائی. دانشگاه پیام نور. س دوم. ش 1: 31 ـ 42.
شریف­الرضی، محمدبن­حسین (1378). نهج البلاغه. ترجمه سید جعفر شهیدی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
شفیعی­کیا، احمد (1423 ه.ق). فقه المقاومه: دراسه مقارنه. طهران: المرکز العالی للدراسات التقریبیه.
طوسی، شیخ­محمدبن­حسن (بی­تا). تهذیب الاحکام. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
عاملی (شهید ثانی). زین­الدین­بن­علی­بن­احمد (بی­تا). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. تصحیح سیدمحمد کلانتر. کتابخانه مدرسه فقاهت (نسخه الکترونیکی). قابل دسترسی در:       lib.eshia.ir/381/2/10102
عاملی، محمدبن­مکی (شهید الاول) (1417 ه.ق). الدروس الشریعه فی الفقه الامامیه. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
فاضل­لنکرانی، محمدجواد (27/11/1393). مبانی فقهی قیام امام خمینی(ره). مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره). قابل دسترسی در:
http://www.imam-khomeini.ir/fa/NewsPrint.aspx?ID=25375
کدیور، محسن (1385). سیاست نامه خراسانی. تهران: کویر.
کلانتری، علی­اکبر (1376). فقه و مصلحت نظام. نشریه فقه. ش 11 و 12.
کلینی، محمدبن­یعقوب (1375). الاصول من الکافی. تصحیح علی­اکبر غفاری. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مارکس، کارل؛ انگلس، فردریش (1385). مانیفست حزب کمونیست. برلین: نشر حزب توده ایران.
ماکیاولی، نیکولو (1389). شهریار. ترجمه محمود محمود. تهران: نگاه.
مرشدی­زاد، علی (24/8/1394). سخنرانی در نشست تخصصی نسبت اخلاق و سیاست در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره). دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز. قابل دسترسی در:
http://www.iqna.ir/fa/news/3452911
مروارید، علی­اصغر (1410 ه.ق). سلسله الینابیع الفقهیه. بیروت: مؤسسه فقه الشیعه.
مطهری، مرتضی (1383). سیری در سیره نبوی. تهران: صدرا.
مورگنتا، هانس (1389). سیاست میان ملتها. ترجمه حمیرا مشیرزاده. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین­الملل.
موسوی­بجنوردی، سیدمحمد (1382). فقه تطبیقی (بخش جزائی). تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
مهاجرنیا، محسن (1386). کرامت انسان در حکومت امام خمینی(ره). مجموعه مقالات همایش بین­المللی امام خمینی و قلمرو دین. ج 8. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
مهوری، محمدحسین (1380). حفظ نظام. نشریه حکومت اسلامی. ش 20.
نائینی، محمدحسین (1382). تنبیه الامه و تنزیه المله. ترجمه سیدجواد ورعی. قم: بوستان کتاب قم.
نائینی، محمدحسین (بی­تا). فوائدالاصول. کتابخانه مدرسه فقاهت (نسخه الکترونیکی). قابل دسترسی در:
http://lib.eshia.ir/3/1/13102
نجفی­جواهری، محمدحسن (بی­تا). جواهر الکلام. کتابخانه مدرسه فقاهت (نسخه الکترونیکی). قابل دسترسی در:
www.lib.eshia.ir/1/1/10088
ورعی، سیدجواد (1393). قاعده اختلال نظام، مفاد و قلمرو آن در فقه. نشریه حکومت اسلامی. ش 71.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 04 مرداد 1397
  • تاریخ بازنگری: 22 آبان 1398
  • تاریخ پذیرش: 20 آبان 1397
  • تاریخ انتشار: 01 آذر 1396

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار