تبیین تحولات اسلام انقلابی در ایران با بهره گیری از موعودگرایی مهدوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه فرماندهی و ستاد ارتش، تهران، ایران

چکیده

در واپسین سالهای قرن بیستم امواج ایجاد شده از پیروزی سریع انقلاب اسلامی در ایران از مرزهای ایران گذشت و الهامبخش موج جدید اسلام­ انقلابی در منطقه گردید. موعودگرایی و فرهنگ انتظار از عناصر مقوم جنبش و مؤثر بر تداوم آن بود. دکترین مهدویت تأثیری بی‌بدیل بر صورت­بندی این تغییر بزرگ اجتماعی در ایران داشت که زوایای مغفول آن کمتر واکاوی محققانه گردیده است. این پژوهش تلاشی است در راستای کاربست دکترین مهدویت در تبیین اسلام انقلابی در ایران. پژوهشگر تبیین می­کند که در تحول تاریخی منجر به انقلاب اسلامی و تشکیل نظام جمهوری اسلامی، مهدویت در وجهه و قالب مکتب ظاهر شد و فرایند بسیج مردمی را تسریع کرد. آنچه در این پژوهش آمده تاریخ تفکر مهدویت و تأثیر آن بر تحولات اجتماعی در ایران معاصر است؛ لذا واقعه­های تاریخی در راستای آزمون فرضیه تحقیق تبیین می­شود. دکترین مهدویت چارچوبی نظری برای تبیین اسلام انقلابی در ایران معاصر است. شیوه گردآوری از طریق مطالعه اسناد و مدارک کتابخانه­ای است. محقق با بهره­گیری از روش تحقیق تبیین علُی و استقراء منطقی به تبیین روابط علُی در پژوهش می­پردازد. جریان اندیشه اجتماعی تحت تأثیر مهدویت گاه شورش بر قدرت حاکم داشته، و گاهی در ایجاد نظم سیاسی جدید مشارکت، وگاهی نیز از قدرت و حاکمیت اعراض کرده است. آخرین بروز اجتماعی موعودگرایی مهدوی پدیده انقلاب اسلامی و تشکیل حکومت انقلابی و مذهبی در ایران است. مقاله بر این تأکید می­کند که موعودباوری عامل وحدت در جامعه ایران است و کلیدی نافذ و راهبردی برای تبیین تحولات مربوط به انقلاب اسلامی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining Revolutionary Islam in Iran Using Mahdavi's Prophecy Theory

نویسنده [English]

  • Ali Imani
professor assistance
چکیده [English]

Revolutionary Islam was dominant in Iran during the twentieth century.

At the end of the article, the researcher considers the Mahdism as an idealizing factor in the development of revolutionary Islam in Iran. And inspired a new wave of revolutionary Islam in the Middle East. Prophecy and expectation culture were among the elements of the movement and influenced its continuity. The Mahdist doctrine has had a unique effect on the formation of this great social change in Iran. The hidden angles of this great impact have been less researched. This research is an attempt to apply the doctrine of Mahdism in explaining revolutionary Islam in Iran.
The researcher explains that Mahdism has affected the historical transformation leading to the Islamic Revolution and the formation of the Islamic Republic. The thought of Mahdism has facilitated the process of social mobilization in Iran.
In this research and during the evolutions of the last two centuries, Mahdi's adventurism has transformed from subjectivity to objectivity situation. At the end of the article, the researcher considers the Mahdism as an idealizing factor in the development of revolutionary Islam in Iran.
The article emphasizes that promise is the cause of the unity of mankind

کلیدواژه‌ها [English]

  • Revolutionary Islam
  • Mahdism
  • Expectation
  • Imam Khomeini.promised Mahdism
قرآن کریم (1378)، قم: بوستان کتاب.
امام خمینی، روح اله (1379)، صحیفه امام (مجموعه 22 جلدی بیانات، پیامها، مصاحبهها، احکام، اجازات شرعی و نامه‏ها)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ابراهیم، علیرضا (1381)، مهدویت در اسلام و دین زرتشت، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
ابراهامیان، یرواند (1384)، ایران بین دو انقلاب (ت: گل­محمدی و فتاحی)، تهران: نشرنی.
آدمیت، فریدون (1377)، ایدئولوژی انقلاب مشروطه در ایران، تهران: انتشارات امیرکبیر.
آراسته‌خو، محمد (۱۳۷۰)، نقد و نگرش بر فرهنگ اصطلاحات علمی ـ اجتماعى، تهران: گستره.
 اخوان مفرد، حمیدرضا (1381)، ایدئولوژی انقلاب ایران، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
اخگری، محمدرضا (1367)، ولایتی­های بی­ولایت، نشر: بی­جا.
استادی، رضا (1378)، خاطرات، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
باقی، عمادالدین (1366)، در شناخت حزب قاعدین، قم: بی­جا.
حائری، عبدالهادی (1381)، تشیع و مشروطیت در ایران، تهران: امیرکبیر.
 حکیمی، محمدرضا (1379)، خورشید مغرب، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
شافریتز، جی.ام و پی.بریک، کریستوفر (1398)، سیاستگذاری عمومی در ایالات متحده امریکا (ت:حمیدرضا ملک­محمدی)، تهران: دانشگاه امام صادق.
شریعتی، علی (1359)، تشیع علوی، تشیع صفوی، تهران: حسینیه ارشاد.
شریعتی، علی (1359)، مخاطب­های آشنا، تهران: حسینیه ارشاد.
شریعتی، علی (1359)، انتظار، تهران: حسینیه ارشاد.
شریعتی، علی (1381)، شیعه، تهران: انتشارات الهام.
صافی، لطف­الله (1378)، گفتمان مهدودیت، قم: مسجد جمکران.
صدقی، ابوالفضل (1388)، جریان­شناسی انجمن حجتیه، فصلنامه تخصصی 15خرداد، دوره سوم، س ششم، ش 20.
دلشاد تهرانی، مصطفی (1384)، دولت مهدی، تهران: دریا.
علیانسب، سیدضیاءالدین و علوی­نیک، سلمان (1389)، جریان­شناسی انجمن حجتیه، تهران: وثوق.
فوران، جان (1377)، مقاومت شکننده، تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سالهای پس از انقلاب اسلامی (ت:احمد تدین)، تهران: رسا.
فیرحی، داود (1378)، قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، تهران: نشر نی.
فیرحی، داود (1383)، نظام سیاسی و دولت در اسلام، تهران: سمت.
قنبری، آیت (1384)، شیعه و جهان فردا، تهران: زمزم هدایت.
کاتوزیان، محمدعلی (1381)، اقتصاد سیاسی ایران (ت:کامبیز عزیزی)، تهران: نشر مرکز.
کاظمی، محسن (1386)، خاطرات عزت شاهی، تهران: دفتر ادبیات انقلاب اسلامی.
کسروی، احمد (1381)، تاریخ مشروطه، تهران: امیرکبیر.
لالاند، آندره (۱۳۷۷)، فرهنگ علمی و انتقادی فلسفه (ت: علی‌رضا وثیق)، تهران: فردوسی ایران.
مدرس طباطبایی، سیدحسین (1388)، مکتب در فرایند تکامل (ت: هاشم ایزدپناه)، تهران: کویر.
مجلسی، علامه محمدباقر (1363)، بحارالانوار، ج 13، بی­جا.
ناظم­الاسلام کرمانی (1387)، تاریخ بیداری ایرانیان، تهران: امیرکبیر، چ هشتم.
نوروزی خیابانی، مهدی (1376)، فرهنگ و اصطلاحات سیاسی، تهران: نشر نی، چ ششم.
نیازمند، رضا (1383)، شیعه در تاریخ ایران، تهران: حکایت قلم نوین.
انتظار در اندیشه (1378)، تهران: مرکز فرهنگی امام مهدی(ع).
آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده مهدی امیر شاه­کرمی، کد 178/400.
معاونت سیاسی نمایندگی ولی فقیه در سپاه، بصیرت پاسداری (1388).
روزنامه جمهوری اسلامی، 4/6/1359.
سایت رسمی خبرگزاری فارس.
سایت اینترنتی ویکی پدیا .
مرکز پژوهش و اسناد ریاست جمهوری؛ دولت بومی، هویت و کارآمدی ش 39 / ششم تیرماه 1387 ضمیمه فصلنامه تخصصی نامه دولت اسلامی.