آسیب‌شناسی سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی ایران با نگاهی بر جایگاه هویت ملی در سیاستگذاری فرهنگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 (نویسنده مسئول) دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استادیار دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

سیاست فرهنگی منابع و سنتهایی دارد که در فرهنگ و تاریخ گذشته ریشه دارد؛ اما سیاست فرهنگی به‌معنای ورود دولت و سازمانهای عمومی و رسمی برای سیاستگذاری در فرهنگ و برنامه‎ریزی‌کردن، مفهومی مدرن است. عواملی چون ایجاد هویت ملی و ملت‌سازی دلیل اولیه روی‌آوردن به سیاستگذاری برای فرهنگ بوده است. این پژوهش که با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام گرفته، واکاوی دلایل عدم موفقیت حیطه سیاستگذاری فرهنگی جمهوری اسلامی را مد نظر قرار داده و به‌دنبال رصد و آسیب‌شناسی سیاست فرهنگی کشور است.علاوه بر این به‌سبب رتبه ویژه مقوله هویت ملی بین موضوعات مختلف سیاست فرهنگی جامعه و اعتقاد متخصصان بر اهمیت آن در مانایی حکومت، این پژوهش شناسایی جایگاه هویت ملی در سیاست فرهنگی را نیز در دستور کار خود قرار داده است. واقعیتهای تاریخی نشان می‌دهد که هویت‎سازی ملی، فرایندی همیشگی و ناتمام است و نباید تصور شود که وقتی ملتی شکل گرفت به‌خودی‌خود تداوم می‎یابد و به هیچ تلاش و سازوکار پشتیبانی‌کننده‎ای نیاز ندارد؛ بلکه برعکس ملت و روح ملت‌بودگی در معرض فراز و فرود و چالشهای جدی قرار دارد و لازم است هویت ملی با کاربست سیاستهای فرهنگی، همیشه مراقبت و بازتولید شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Pathology of the Cultural Policy of the Islamic Republic of Iran with Regard to the Position of National Identity in Cultural Policy

نویسندگان [English]

  • Reihaneh Alam 1
  • marjan badie 2
1 pgd Student of political geography of Tehran university
2 Faculty member of tehran university
چکیده [English]

Cultural policy contains resources and traditions rooted in the past culture and history. However, modern cultural policy refers to the contribution of the government and the public and official organizations into cultural policy making. Primarily the emergence of national identity and nationalization made policymakers to make policies for culture. This descriptive-analytical study is intended to identify the causes of the failure of the cultural policy of the Islamic Republic of Iran and aims at monitoring and studying the deficiencies of the country's cultural policy. Moreover, due to the special rank of national identity, among various concerns of cultural policy, and the experts’ emphasis on its important role in the survival of the governments, this study also considers the identification of the position of national identity in cultural policy. Historical studies reveal that creating national identity is a continuous and incomplete process, and that it should never be assumed that when a nation is formed, it can remain on its own without the need to any supportive efforts or mechanisms. On the contrary, the identity of a nation and the spirit of nationality are exposed to serious ups and downs and challenges, and it is necessary that the national identity of a nation be always cared for and reproduced by applying cultural policies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Culture
  • cultural policy
  • pathology
  • national identity
  • Islamic Republic of Iran
امام خامنه‎ای، سیدعلی، مجموعه بیانات، قابل دسترسی در                                   www.khamenei.ir
 اشتریان، کیومرث (1389)، روش سیاست‌گذاری فرهنگی، تهران: معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری.
اشتریان، کیومرث (1389)، متغیرهای استراتژیک در سیاست‌گذاری فرهنگی، تهران: نشر میزان.
اشتریان، کیومرث (1391)، مقدمهای بر روش سیاست‌گذاری فرهنگی، تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
اشرف، احمد (1383)، بحران هویت ملی و قومی در ایران، گردآوری حمید احمدی، تهران: مؤسسه تحقیقات علوم انسانی.
افتخاری، اصغر و باباخانی، مجتبی (1395)، سیاست و فرهنگ؛ شاخص‌های سیاست‌گذاری فرهنگی از دیدگاه امام خمینی(ره)، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، دوره نهم، ش 3.
امیرزاده، محمدرضا و بهستانی، مجید (1393)، بررسی سیاست هویت در دوره معاصر ایران، فصلنامه مجلس و راهبرد، س21، ش 77.
امینیان، بهادر (1386)، تأثیر هویت ملی در پیوند نسلی، فصلنامه جوانان و مناسبات ملی، ش 1.
بشیریه، حسین (1381)، جامعه‌شناسی سیاسی، تهران: نشر نی.
تاجدوزیان، حمید (1391)، بررسی نقش جغرافیای فرهنگی در تکوین ساختار ژئوپلیتیکی حاکم بر روابط جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده امریکا با رویکرد سازه‌انگاری، رساله دکتری، دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران.
حافظ نیا، محمدرضا (1381)، جغرافیای سیاسی ایران، تهران: انتشارات سمت.
حیدری، شقایق (1396)، سنجش هویت ایرانیان با تأکید بر مؤلفه‌های دینداری، فصلنامه مطالعات ملی، س 18، ش 2.
خسروی، علیرضا (1390)، امام خمینی(ره) و بازسازی هویت؛ از هویت ملی تا هویت سیاسی، فصلنامه مطالعات ملی، س 12، ش 2.
خواجه سروی، غلامرضا (1389)، امام خمینی(ره) و بازسازی هویت ملی ایران، فصلنامه مطالعات ملی، س 11، ش 1.
دفتر مطالعات بنیادین حکومتی مرکز پژوهشهای مجلس (1392)، سیاستگذاری عمومی و سیاست پژوهی؛ چیستی سیاست‌گذاری عمومی، گزارش تیرماه.
رهبری، مهدی (1388)، معرفت و قدرت؛ معمای هویت، تهران: انتشارات کویر.
شریف زاده، فتاح؛ الوانی، سید مهدی؛ رضایی‌منش، سید مهدی و مختاریان‌پور، مجید (1392)، موانع اجرای سیاست‌های فرهنگی کشور طی برنامه‌های اول تا چهارم توسعه: بررسی تجربیات مدیران فرهنگی، فصلنامه اندیشه مدیریت راهبردی، س 7، ش 1، پیاپی 13.
شریفی، سید علیرضا و فاضلی، عبدالرضا (1391)، واکاوی سیاست‌گذاری فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران (آسیب‌ها و راهبردها)، فصلنامه مجلس و راهبرد، س 19، ش 69.
شکویی، حسین (1382)، فلسفه‌های محیطی و مکتب‌های جغرافیایی، تهران: انتشارات گیتاشناسی.
شورای عالی انقلاب فرهنگی (1368)، اصول سیاست فرهنگی، اهداف، مبانی و خط‌مشی شورای عالی انقلاب فرهنگی.
صالحی امیری، سید رضا و عظیمی دولت آبادی، امیر (1387)، مبانی سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی فرهنگی، تهران: پژوهشکده تحقیقات مجمع تشخیص مصلحت نظام.
عبدالملکی، حسین (1393)، واکاوی نوع نگاه به نهاد مسجد در سیاست‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، س 3، ش 11.
فاضلی، نعمت‌الله و قلیچ، مرتضی (1392)، نگرشی نو به سیاست فرهنگی، تهران:انتشارات تیسا.
کرمانی، علیرضا (1382)، سیاست‌گذاری‌های فرهنگی در ایران؛ واقعیت‌ها و مشکلات با تأکید بر کتاب کودک و نوجوان، پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان، ش 35.
کریمی، علی و پارسا، ندا (1398)، سیاست‌گذاری هویت ملی و الزامات راهبردی آن برای ایران، فصلنامه مطالعات ملی، س 20، ش 1.
کریمی، علی و قاسمی طوسی، سمیه (1393)، سیاست‌گذاری اجتماعی و هویت‌سازی ملی؛ فراگیری سیاست‌های کلان اجتماعی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات ملی، س 15، ش 2.
گل محمدی، احمد (1380)، جهانی‌شدن و بحران هویت، فصلنامه مطالعات ملی، س3.
مجتهدزاده، پیروز (1387)، دموکراسی و هویت ایرانی، تهران: انتشارات کویر.
معینی، جهانگیر (1374)، نظریه و فرهنگ، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگی بین‌المللی.
ملایی، اعظم و ازغندی، علیرضا (1390)، دولت ملت‌سازی ایرانی؛ تداوم تاریخی یا تغییرات سیاسی، فصلنامه علوم سیاسی، ش51.
مویر، ریچارد (1379)، درآمدی نو بر جغرافیای سیاسی، ترجمه دره میرحیدر، تهزان: انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
میلر، دیوید (1383)، ملیت، ترجمه داوود غرایاق زندی، تهران: انتشارات تمدن ایرانی.
نقش، امیررضا (1394)، طراحی الگوی ارزیابی و انتخاب روشهای آینده‌نگاری در چرخه سیاست‌گذاری فرهنگی، رساله دکتری رشته آینده‌پژوهی، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.
وحید، مجید و صفار، محمد (1395)، مبانی مطالعه تطبیقی سیاست‌گذاری فرهنگی با محوریت
مرجعیت‌ها، فصلنامه سیاست‌گذاری عمومی، دوره 2، ش2.
Brewer, Marilynn & Masaki Yuki, (2007); "Culture and Social Identity", in Handbook of Cultural Psychology, edited by S. Kitayamma and Cohen, New York: The Gilford Press
Dani, Anis and Haan, Arjande (2008); Inclusive States: Social Policy and Structural Inequalities, USA, The World Bank.
Law, Alex & Mooney, Gerry (2012); Devolution in a Stateless Nation: Nation-building & Social Policy in Scotland, Social Policy & Administration, Vol.46, No.2, PP 161-177.