دگردیسی خاطره به داستان در ادبیات دفاع مقدس با رویکرد به رمان آتش به اختیار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 (نویسنده مسئول) مدرس مدعو دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

خاطره‌نویسی یکی از انواع ادبی و شکلی از نوشتار است که در آن نویسنده، خاطرات خود یعنی صحنه‌ها یا وقایعی را که در زندگی‌اش روی داده و در آنها نقش داشته یا شاهدشان بوده، بازگو می‌کند. با توجه اینکه اتکای خاطره، به ذهن نویسندۀ آن است، نویسنده با زاویه دید خود با حوادث روبه‌رو شده و با گذشت زمان، آنها را در ذهن انباشته است و هنگام نوشتن نیز با تکیه بر توانایی نوشتاری و هنری خود آنها را بازآفرینی می‌کند. همین متغیرها است که می‌تواند خاطره را در فرایند دگردیسی، از روایت ساده یک حادثه تاریخی به اثر ادبی خواندنی و ماندگار تبدیل کند. با شروع جنگ هشت‌ساله رژیم صدام علیه ایران، بسیاری از رزمندگان ایرانی به نوشتن خاطرات و یادداشتهای روزانه اقدام کردند. وسعت و عظمت جنگ تحمیلی باعث شد این خاطرات و یادداشتها، ضمن بیان احساسات و افکار آنان در حکم مستندات تاریخی، برای تبیین واقعیتهای جنگ و نیز خلق داستان مورد استفاده قرار گیرد. رمزگشایی از فرایند دگردیسی خاطره به داستان در ادبیات پایداری، مسئله‌ای است که تحقیق و پژوهش در آن، ضمن تدوین و تعریف اصول و قواعد دگردیسی خاطره به داستان، زمینه‌ساز موفقیت هرچه بیشتر نویسندگان برای خلق اینگونه آثار خواهد بود؛ لذا در این پژوهش دگردیسی خاطره به رمان را با تکیه بر رمان «آتش به اختیار» نوشته‌ محمدرضا بایرامی مورد واکاوی قرار داده‌ایم. نتایج پژوهش نشان می‌دهد آتش به اختیار دارای شاخصه‌هایی  همچون گفتگو، صحنه‌آرایی، حرکت در زمان، جریان سیال ذهن و... است که توانسته این اثر برخاسته از خاطره را به متنی ادبی تبدیل کند و به آن ماهیت ادبی ـ داستانی ببخشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Transforming Memories into Stories in the Holy Defense Literature: A Review of Atash be Ekhtiar (Fire at Will) Novel

نویسندگان [English]

  • mahmood haddadian 1
  • habiboallah abbaci 2
1 Employee and teacher in university of tehran
2 Professor kharazmi university
چکیده [English]

Diary is a literary genre including the memories of the scenes or events of the writer’s life experiences where he/she has been present and has played a role or has just witnessed them. Given the fact that memories depend on writers’ mind, and they encounter events from their own perspective and, over time, they are accumulated in their minds, the writers recreate them while writing, relying on their writing skills and artistic talent. Employing these variables, the writers transform their memories from simple anecdotes of historical events into a pleasing and everlasting literary work. With the outbreak of Saddam's eight-year war against Iran, many Iranian combatants began writing diaries and notes. While expressing the feelings and thoughts of the combatants, these memoirs and notes were regarded as historical documents of the vast dimensions and greatness of the imposed war, to be applied to explain the realities of the war and also to create stories. Decoding the process of memory-to-story transformation in resistance literature contains the issue by which researches, while formulating and defining the principles and rules of memory-to-story transformation, can pave the way for more writers to create such works. Hence, this research is aimed at analyzing the metamorphosis of memory into a novel focusing on the novel "Atash be Ekhtiar" (Fire at Will) written by Mohammad Reza Bayrami. The results showed that this novel contains features such as dialogue, staging, movement in time, fluent flow of the mind, etc. which has turned this work of memory into a literary text and has given it a literary-fictional nature.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Novel
  • memory
  • transformation
  • the Holy Defense literature
  • genre
بایرامی، محمّدرضا (1389)، آتش به اختیار، چاپ اوّل، تهران: نیستان.
بایرامی، محمّدرضا (1390)، رونمایی از کتاب آتش به اختیار، پایگاه جامع فرهنگ ایثار و شهادت.
                                                                                                                http://navideshahed.com.
تودوروف، تزوتان (1379)، بوطیقای ساختارگرا، ترجمه محمّد نبوی، چ اوّل،  تهران: آگاه.
جلالی زنوزی، فیروز (1390)، بررسی کتاب آتش به اختیار، خبرگزاری فارس.          www.farsnews.com.
جوینی، عطاملک (1388)، تاریخ جهانگشا، به کوشش حبیب‌الله عبّاسی و ایرج مهرکی، چ دوم، تهران: زوّار.
دهقان، احمد (1386)، خاکوخاطره، چ اوّل، تهران: صریر.
شمیسا، سیروس (1373)، انواع ادبی، چ دوم، تهران: فردوس.
صحرایی، اکبر (1389)، تپّه جاویدی و راز اشلو، چ اوّل، تهران: ملک اعظم.
صفا ، ذبیح الله (1381)، تاریخ ادبیات ایران، ج 1، چ پانزدهم، تهران: چاپخانه­ رامین.
کمرى، علیرضا (1383)،  بایادخاطره (درآمدىبرخاطره‌نویسىوخاطره نگاشته‌هاىپارسى  درتاریخ ایران، تهران: سوره‌ مهر.
نورایی، مرتضی؛ ابوالحسنی ترقّی، مهدی (1389)، مقایسه تحلیلی خاطره‌نگاری با تاریخ شفاهی، فصلنامه گنجینه‌ اسناد، س 20: 96 ـ 122.
واحد، سینا؛ کلهر، مهدی؛ معاد‌یخواه، عبدالمجید (1364)، خاطره و خاطرات، یاد، فصلنامه‌ بنیاد تاریخ انقلاب اسلامى ایران، س 1، ش 1: 141 ـ 166.