مبانی فلسفی اندیشه سیاسی تکفیر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه تاریخ انقلاب اسلامی دانشگاه جامع امام حسین (ع)، تهران، ایران

چکیده

جریانات تکفیری همچون دیگر جریانات سیاسی تحت تأثیر  مبانی و مبادی فکری اولیه خود هستند و این مسئله به‌وضوح در کنشهای سیاسی آنها نمایان است. این در حالی است که پژوهشگران این حوزه معمولا در بررسی جریانات رادیکال کمتر به اینگونه مباحث توجه داشته و پژوهشهای خود را حول جامعه‌شناسی و مطالعات منطقه‌ای قرار می‌دهند. این تحقیق،  که به جریان تکفیر به‌صورت کلی (و نه یک جریان خاص) پرداخته به‌دنبال پاسخ به این سؤال است که مهمترین مبانی فلسفی مشترک در این جریانات چیست و این مبانی به چه صورتی در کنش سیاسی آنها اثرگذار است. در پاسخ به این سؤال، نگارنده با روشی توصیفی ـ تحلیلی به تحلیل اسناد و کتابهای نظریه‌پردازان مهم این جریانات همچون ابن تیمیه می‌پردازد و درنهایت به این نتیجه می‌رسد که در مقام نظر، مذهبِ تکفیر با دیگر مذاهب اسلامی تفاوت جدی دارد و در عمل نیز روشها و راهبرد‌های آنها از سوی دیگر نحله‌های فقهی و کلامی طرد می‌شود؛ به‌عنوان مثال آنها در مبحث هستی‌شناسی تأکید زیادی بر رویکرد پوزیتویستی و تجربی می‌کنند. معرفت‌شناسی تکفیر نیز بشدت نقلی و ظاهرگرا است و در روش‌شناسی نظری بر توحید و در روش‌شناسی عملی نیز بر جهاد تأکید زیادی می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Philosophical Foundations of Takfiri Political Thought

نویسنده [English]

  • Sajjad Chitforoosh
Assistant Professor of the History of the Islamic Revolution Imam Hossein Comprehensive University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Like other political movements, Takfiri activities are influenced by their original intellectual foundations, and this is clearly evident in Takfiri political actions. However, researchers in this field usually do not pay enough attention to this issue in the study of radical movements; instead, they base their researches on sociological and regional studies. This study, dealing with Takfiri movement in general (and not a specific one), is intended to find an find out the most important common philosophical principles of this movement and to discover how these principles affect their political action. In this respect, the author reviewed the documents and books of important theorists of this movement, such as those of Ibn Taymiyyah, through descriptive-analytical method. Ultimately, the research came to the conclusion that the Takfiri religion is seriously different from Islamic theoretically. In practice, too, their methods and strategies are rejected by other jurisprudential and theological schools. For instance, other Islamic branches seriously emphasize on the positivist and empirical approaches. The epistemology of Takfir, however, involves highly narrative and superficial in its ontology. Takfir emphasizes on monotheism in its theoretical methodology, and concentrates on Jihad in practice.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Philosophical foundations of Takfiri Thought
  • Salafism
  • reasoning and religion
  • Salafi politics and thought
  • Salafi methodology

Smiley face

دینانی، ابراهیم (1376)، ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، تهران: طرح نو.
ابراهیم بن موسى بن محمد اللخمی، شاطبی (بی تا)، الموافقات، ج 1، دار ابن عفان.
ابن التیمیه الحرانی (1426ه ق)، مجموع الفتوی، المحقق، أنور البارز، عامر الجربار، دارالوناء.
ابن تیمیه (1986م)، منهاج السنة النبویة، ج 2، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة.
ابن سینا، شیخ الرئیس (1383)، هستی و علل آن، ترجمه احمد بهشتی، قم: نشر بوستان کتاب.
بکر، علاء (بی تا)، ملامح رئیسیه للمنهج السلفی، بی جا: دارالایمان.
حقیقت، صادق (1382)، بحران روش‌شناسی در علوم سیاسی، فصلنامه علمی ـ پژوهشی علوم سیاسی، ش22، س6.
فیرحی، داوود (1391)، فقه و سیاست در ایران معاصر، ج 1، تهران: نشر نی.
سیدنژاد، سید باقر (1390)، رویکردشناسی فلسفی و معرفتی جریان سلفی‌گری، مجله‌ فلسفۀ دین، ش11، س8.
سید قطب (بی تا)، ویژگیهای ایدئولوژی اسلامی، ترجمه سید محمد حامیان، تهران: بعثت.
الکثیری، السید محمد (1429ق)، السلفیه بین اهل السنه و الامامیه، چ دوم، بیروت: الغدیر.
سید نژاد، سیدباقر (1390)، رویکردشناسی فلسفی و معرفتی جریان سلفی‌گری، دوره 8، ش11.
منوچهری، عباس (1380)، رهیافت و روش در علوم سیاسی، تهران: سمت.
اله‌بداشتی، علی؛ میزا ابوالحسنی، امیرحسین (1395)، تحلیل و نقد دیدگاه سلفیه در ارزش معرفت‌شناختی عقل در حوزه معرفت دینی، مجله قبسات، س21.
عمارة، محمد (1994)، السلفیة، مؤسسه دارالمعارف.
حسین‌زاده، محمد (1386)، منابع معرفت، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
سریع القلم، محمود (1387)، روش تحقیق در علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، تهران: نشر و پژوهش مردان روز.
فرمانیان، مهدی (1388)، مبانی فکری سلفیه، پایان نامه، به راهنمایی دکتر احمد بهشتی، دانشگاه قم.
فرمانیان، مهدی (1393)، مجموعه مقالات کنگره جهانی جریانهای افراطی و تکفیری، ج 1، قم: دارالإعلام لمدرسة اهل‌البیت.
ناصر پور، حسن؛ سیفی، عبد الحمید (1394)، تقابل نو سلفی‌ها با شیعیان و پیامدهای آن بر اتحاد جهان اسلام، مجله شیعه‌شناسی، دوره 13، ش52.
عزیزی، مصطفی (1398)، رهیافتی تطبیقی به"حس‌گرایی سلفی" و "حس‌گرایی تجربی"، حکمت اسلامی، شماره اول، س6.