مؤلفه‌های توسعه به ‌مثابه آزادی در برنامه‌های توسعه‌ی ایران پس از انقلاب اسلامی

جهانگیری, سعید; ثمری, محمد رضا

مؤلفه‌های توسعه به ‌مثابه آزادی در برنامه‌های توسعه‌ی ایران پس از انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ نویسنده مسئول: دکتری، گروه علوم سیاسی، مسائل ایران، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

² عضو هیات علمی پیام نور استان البرز،البرز ،ایران

چکیده

سرنوشت اکثر کشورهای جهان، بخصوص ایران در هر دوره از تاریخ به سرنوشت روستاها بستگی داشته است. در این مقاله با استفاده از شاخص‌های آزادی اقتصـادی، شـامل: حاکمیـت قـانون، دولـت محدود، اثربخشی تنظیم مقررات، آزادی بازار و آزادی سیاسی - شامل: آزادی‌های مـدنی، حقوق سیاسی و آزادی مطبوعات - متغیرهای کیفیت حکمرانی و آزادی شخصی و تأثیر آن در شاخص توسعۀ انسانی نظریـۀ «توسعه به مثابۀ آزادی» آمارتیا سن با تأکید بر آزادی سیاسـی و شخصـی، بـا اسـتفاده از رهیافت داده‌های تابلویی مورد آزمون قرار گرفته است. روشن است به میزانی که در تدوین برنامه‌های توسعه، به ‌ویژه در مقام امکان‌پذیری و اجرا، نیازمند درک و تحلیل درست شرایط جامعه ایرانی هستیم، به همان میزان و چه‌ بسا بیشتر، محتاج تحلیل درست و سازگاری با شرایط خارجی و بین‌المللی هستیم. هدف این پژوهش، بررسی مقولاتی چون: آزادی سیاسی، آزادی اقتصادی، برابری فرصت‌ها و مشارکت عامه در اهداف پنج برنامه‌ی جمهوری اسلامی ایران با رویکردی تحلیلی و توصیفی و مبتنی بر چارچوب نظری آمارتیا سن است. بر این اساس پرسش اصلی پژوهش، ناظر به نسبت میان مؤلفه‌های توسعه به مثابه آزادی و اهداف کلان پنج برنامه‌ی توسعه‌ی ایران است. شاخص‌های کیفیت زندگی و آزادی فردی و اجتماعی از دیدگاه آمارتیا سن، نسبتی قابل ‌ملاحظه با اهداف این برنامه‌ها ندارد و محدودیت‌ها در آزادی فردی، آزادی اجتماعی و آزادی سیاسی، چه ‌بسا به نتایجی عکس اهداف مورد نظر منتهی شود. برنامه‌های توسعه‌ی ایران پس انقلاب توسعه به مثابه آزادی برای بهبود زندگی اجتماعی استفاده کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Components of Development as Freedom in Iran's Development Plans after the Islamic Revolution

نویسندگان [English]

saeed jahangiri ¹
Mohammad reza samari ²

¹ Corresponding Author: PhD, Department of Political Science, Iran Issues, Faculty of Law, Theology and Political Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

² Faculty member of Payame Noor Alborz province, Alborz, Iran

چکیده [English]

The destiny of most countries of the world, especially Iran, has depended on the fate of their villages in all eras of their history. This research aims at using indicators of the economic freedom, including command of law, limited governments, effectiveness of rules, market freedom, and the political freedom including civil freedom, political rights and freedom of the press, the variables of the quality of governance and personal freedom and the impact of personal freedom on human development in the theory of "development as freedom" using a panel data approach with an emphasis on political and personal freedom. It is worth mentioning that to the extent we pay attention to formulating development plans, especially in terms of the feasibility and implementation of a proper understanding and analysis of the conditions of Iranian society, we need, as much and perhaps more, a proper analysis and adaptation to the foreign and international conditions. The purpose of this study is to investigate categories such as political freedom, economic freedom, equality of opportunity and public participation in the objectives of five programs of the Islamic Republic of Iran through an analytical and descriptive approach based on the theoretical framework of Amartya Sen. Accordingly, the main research question concerns the relationship between the components of development as freedom, and the macro goals of Iran's five development programs. The indicators of the quality of life and individual and social freedom developed by Amartya Sen's are not significantly related to the goals of these programs, and the restrictions on individual freedom, social freedom and political freedom may lead to reverse outcomes. Iran's development programs after the Islamic Revolution, as freedom, have been applied to improve social life

کلیدواژه‌ها [English]

Freedom
development
development plan
Amartya Sen
political and economic development

مراجع

آزادارمکی، تقی، مبارکی، مهدی و شهبازی، زهره (۱۳۹۱). «بررسی و شناسایی شاخص‌های کاربردی توسعه اجتماعی با استفاده از تکنیک دلفی». مطالعات توسعه اجتماعی-فرهنگی، 1(1)، 7-30.
امینی سابق، زین‌العابدین و عباس‌زاده، یداله (1389). «نقش دولت در توسعه عدالت اجتماعی». خط‌مشی‌گذاری عمومی در مدیریت، 1(2)، 125-145.
باباخانی، محمد، راغفر، حسن و رفیعی (۱۳۹۴). «بررسی رابطه شاخص‌های عدالت اجتماعی و سلامت در ایران (1365-1385)». مجله دانش و تندرستی، 5، 36-46.
جغتایی، فائزه، موسوی، میرطاهر و زاهدی مازندرانی، محمد جواد (۱۳۹۵). «ابعاد و مؤلفه‌های توسعه اجتماعی در برنامه‌های پنجگانه توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران». فصلنامه علمی و پژوهشی رفاه اجتماعی، 16(63)، 55-88.
رشیدی، احمد و موسوی، صالح (1398). «درآمدهای نفتی و آثار متعارض آن بر رشد و توسعه اقتصادی در ایران و نروژ». دوفصلنامه مطالعات اقتصاد سیاسی بین‌الملل، 2(1)، 153-181.
زاهدی مازندرانی، محمدجواد (۱382).« توسعه و نابرابری». تهران: مازیار.
زایرکعبه، رحیم، قریشی، فردین و علیزاده اقدام، محمدباقر (۱۳۹۶). «زمینه‌های جامعه‌شناختی تکوین گفتمان‌های عدالت اجتماعی در ایران: مطالعه موردی دولت‌های پس از انقلاب اسلامی». فصلنامه جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، 5 (2)، 93-122.
زیبایی، منصور و مظاهری، زهرا (1388). «اندازه‌ی دولت و رشد اقتصادی در ایران با تأکید بر رشد بخش کشاورزی: رهیافت رگرسیون آستانه‌ای». مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی، 23(1)، 11-20.
سن، آمارتیا (۱۳79). «برابری و آزادی». برگردان (ترجمه): حسن فشارکی. تهران: شیرازه.
سن، آمارتیا (۱۳۹۵). «توسعه یعنی آزادی». برگردان (ترجمه): محمد سعید نوری تأمینی. تهران: نی.
سن، آمارتیا (۱۳۹۸). «عقلانیت و آزادی». برگردان (ترجمه): وحید محمودی و علیرضا بهشتی. تهران: نی.
شریفی، علیمراد، صادقی، مهدی و قاسمی، عابدین (1387). «ارزیابی اثرات تورمی ناشی از حذف یارانه حامل‌های انرژی در ایران». پژوهشنامه اقتصادی، 8 (31)، 91-119.
شقاقی شهری، وحید. (1398). «ارزیابی وضعیت اجرای اقتصاد مقاومتی (دوره 1390-1396)». فصلنامه علمی اقتصاد اسلامی، 19(76)، 60-88.
قدیری معصوم، مجتبی و نجفی کانی، علی‌اکبر (1382). «برنامه‌های توسعه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و تأثیر آنها بر نواحی روستایی». پژوهش‌های جغرافیایی، 44، 111-121.
قریشی، فردین، علیزاده اقدم، محمدباقر و زایرکعبه، رحیم (۱۳۹۶). «تحول گفتمان عدالت در ایران: مطالعه موردی دولت‌های محمود احمدی‌نژاد و حسن روحانی». فصلنامه جامعه شناسی اقتصادی و توسعه، 6 (2)، 143-180.
لاجوردی، عدنان، توحیدی‌نیا، ابوالقاسم و رضایی صدرآبادی، محسن (1394). «بررسی نقش صندوق توسعه ملی در تحقق عدالت اقتصادی». دوفصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات اقتصاد اسلامی، 8 (1)، 91-120.
محمدی، شاکر، سایه‌میری، علی و گرجی، هادی (1386). «اندازه‌گیری حداقل معاش با استفاده از سیستم مخارج خطی: مورد استان ایلام در طی دو برنامه.» فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، 9 (31)، 165-188.
مردیها، مرتضی (1397). «نقش توسعه اقتصادی در تحول فرهنگی: عصر پساجنگ در ایران». پژوهشنامه علوم سیاسی، 13(2)، 87-116.
مکیان، نظام‌الدین، سعادت‌خواه، آزاده (1390). «اندازه‌گیری حداقل معاش با استفاده از سیستم مخارج خطی، مطالعه‌ی موردی: جامعه شهری استان یزد (برنامه‌های سوم و چهارم توسعه)». فصلنامه پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 2(5)، 45-68.
مولایی، محمد و رحیمی‌راد، زهره (1397). «بررسی وضعیت فقر در خانوارهای شهری ایران طی پنج برنامه توسعه اقتصادی ایران: 1368-1394». فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، 18(3)، 167-192.
مولایی‌پور، منصور (1393). «تمکین مالیاتی در برنامه‌های توسعه اقتصادی ایران». فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، 22(72)، 173-196.
نوس‌بام، مارتا و سن، آمارتیا (1397). «کیفیت زندگی». برگردان (ترجمه): حسن فشارکی. تهران: شیرازه.
هزارجریبی، جعفر و صفری شالی، رضا (۱۳۹۴). «بررسی گفتمان عدالت حاکم بر مقوله تأمین اجتماعی در دولت‌های پس از انقلاب». فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 6 (23)، 1-49.
هوشمند، محمود، دانش‌نیا، محمد، عبدالهی، زهرا و اسکندری‌پور، زهره (1389). «عوامل مؤثر بر صادرات غیرنفتی. مجله‌ی دانش و توسعه»، 17(34)، 127-146.