روندپژوهی پذیرش قطعنامه 598 توسط امام خمینی(ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشنامه انقلاب اسلامی.تهران.ایران

چکیده

یکی از ابعاد پر رمز و راز تاریخ جنگ، مسئله پذیرش قطعنامه ۵۹۸ که با گذشت بیش از سه دهه، هنوز با فقر آثار متقن و تحلیلی در این باب مواجهیم. به تصریح امام، تصمیم قبول قطعنامه مبتنی بر یک سلسله «حوادث و عواملى» بوده که تحلیل محققانه آن را موکول به آینده نموده‌اند و به نظر می‌رسد اکنون وقت رمزگشایی از این تصمیم تاریخی است. چه اینکه بازشناسی فرایند تصمیم‌سازی‌های کلان سیاسی، در پیشگیری از تکرار برخی تصمیمات سخت و بعضاً تلخ، مؤثر خواهد بود.
اجماع مسئولان عالی‌رتبه سیاسی و نظامی از جمله اموری است که در روند تصمیم‌سازی و تغییر نظر اولیه امام، در دو مقطع تاریخی سرنوشت‌ساز بعد از فتح خرمشهر و پذیرش قطعنامه، نقش تعیین‌کننده داشته و به نوعی، متضمن حجت شرعی و عقلی برای تصمیم نهایی امام بوده است. پرسش آن است که در مدت کوتاه تصدی قائم‌مقامی فرماندهی کل قوا در بازه زمانی 12خرداد1367 تا 27تیر1367، چه اتفاقاتی رخ داد که امام در تصمیم قاطع خود پیرامون پایان جنگ، تجدیدنظر کردند؟
تاکنون احتمالات مختلفی از سوی سیاستمداران و تحلیلگران پیرامون علل پذیرش قطعنامه مطرح شده که از آن جمله می‌توان به ورود مستقیم آمریکا به جنگ، فقر نقدینگی، عدم توازن تسلیحات راهبردی، تغییر باورهای مسئولان نسبت به اهمیت و اولویت جنگ، دلسرد شدن مردم از حضور در جبهه و عوامل دیگر اشاره کرد که در این نوشتار مستندات نفی این عوامل به عنوان علت اصلی پذیرش قطعنامه پرداخته خواهد شد.
این پژوهش در زمره پژوهش‌های عِلّی است و با رویکرد توصیفی تحلیلی صورت گرفته و داده‌های آن با روش کتابخانه‌ای گردآوری شده است. در این مقاله بر پایه مستندات و شواهد تاریخی، ضمنِ بازکاوی نقش عوامل اجماع‌ساز برای تحمیل جام زهر، برخی زمینه‌ها و ریشه‌های سیاسی-اجتماعی تصمیم امام در پذیرش قطعنامه، مورد بازخوانی و بررسی قرار گرفته، نهایتاً مشخص می‌گردد که امام خمینی به دلیل شکل‌گیری اجماع در عرصه حکمرانی، از دیدگاه اولیه خود مبنی بر ادامه جنگ تا شکست پشیمان‌کننده رژیم بعثی، دست برداشته و با لحاظ اتفاق‌نظر متولیان سیاسی و نظامی، مصلحت مردم و نظام اسلامی را در پذیرش قطعنامه تشخیص داده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Researching the Process of Acceptance of Resolution 598 by Imam Khomeini (RA)

نویسنده [English]

  • sohrab moghadami
چکیده [English]

One of the most mysterious aspects of the history of the war is the issue of the acceptance of Resolution 598, which after more than three decades, we are still faced with the paucity of solid and analytical works in this regard. According to the Imam, the decision to accept the resolution was based on a series of "incidents and factors" that have been postponed to the future for research analysis, and it seems that now is the time to decipher this historical decision. Recognizing the macro political decision-making process will be effective in preventing the repetition of some difficult and sometimes bitter decisions.
The consensus of high-ranking political and military officials is one of the matters that played a decisive role in the process of decision-making and the initial change of the Imam's opinion, at two decisive historical moments after the conquest of Khorramshahr and the acceptance of the resolution, and in a way, it included the Islamic and intellectual justification for the Imam's final decision. Is. The question is, what happened during the short tenure of the Deputy Commander of the General Forces between June 2, 1988 and July 18, 1988, that made the Imam reconsider his decisive decision to end the war?
So far, politicians and analysts have proposed various possibilities regarding the reasons for the adoption of the resolution, including the direct entry of the United States into the war, lack of liquidity, the imbalance of strategic weapons, the change in the officials' beliefs regarding the importance and priority of the war, and people's discouragement from participating in the war. Front and other factors pointed out that in this article, the negation of these factors will be discussed as the main reason for accepting the resolution.
This research is among the causal researches and it was done with descriptive analytical approach and its data was collected by library method. In this article, based on historical documents and evidence, while re-examining the role of consensus-building factors to impose the poison cup, some contexts and social political roots of the Imam's decision to accept the resolution have been re-read and examined. The field of governance has abandoned its initial view of the continuation of the war until the regrettable defeat of the Baathist regime, and with the consensus of the political and military trustees, it has recognized the interest of the people and the Islamic system in accepting the resolution.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Khomeini
  • Holy Defense
  • Resolution 598
  • Iran-Iraq War
  • Hashemi Rafsanjani

Smiley face

  1. اقتصاد و پایان جنگ در گفتگو با مسعود روغنی زنجانی و روایتی از معاون او. (۱۳۹۴ مرداد). اندیشه پویا. ماهنامه اندیشه پویا.
  2. ‏‫ «بیانات در مراسم هفتمین سالگرد رحلت امام خمینی». (۱۳۷۵، ۱۴ خرداد). بازیابی از ‪https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2804‎
  3. ‏‫ خبرگزاری مهر. (۱۳۸۵، ۷ مهر). «متن کامل نامه امام خمینی درباره علل پذیرش قطعنامه 598 و پایان جنگ». بازیابی از ‪mehrnews.com‎
  4. ‏.دفتر منتظری. (۱۳۷۹). بخشی از خاطرات حضرت آیت‌الله العظمی منتظری. قم: دفتر منتظری.
  5. ‏‫ رحیم محمدی. (۱۳۹۶، ۱۲ تیر). «تشکیل ستاد فرماندهی کل قوا؛ تدبیری تاریخی برای ایجاد هماهنگی‌ بین نیروهای مسلح». بازیابی از ‪defapress.ir‎
  6. دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای. (۱۳۹۷، ۲۲ بهمن). «بیانیه «گام دوم انقلاب» خطاب به ملت ایران». بازیابی از https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=41673‎
  7. ‏‫ روزنامه جمهوری اسلامی. (۱۳۶۷الف‌، ۱۸ تیر). «با حضور رئیس جمهور و امام جمعه تهران گردهمایی ائمه جمعه استان تهران تشکیل شد.». روزنامه جمهوری اسلامی، ش2641، ص 12.
  8. ‏‫روزنامه جمهوری اسلامی. (۱۳۶۷ب‌، ۱۸ تیر). «خطبه های نمازجمعه هاشمی رفسنجانی». جمهوری اسلامی، ش2641، ص 9-10.
  9. روزنامه جمهوری اسلامی، (۱۳۶۷، ۱۶ تیر). «رئیس جمهور در اجتماع مردم دامغان: حمله به هواپیمایی که اکثر مسافرانش زن و کودک هستند یک جنایت مسلم جنگی است.». ش2640، ص 4.
  10. روزنامه جمهوری اسلامی، (۱۳۷۴، ۱۴ فروردین). «مصاحبه منتشر نشده مرحوم حجت الاسلام حاج سید احمد خمینی پیرامون دفاع مقدس». ش4581، ص 14.
  11. ‏‫ سهراب مقدمی. ( زمستان۹۹). «جایگاه‌شناسی اصل صداقت سیاسی در سیره مبارزاتی امام خمینی(ره)». مطالعات دولت پژوهی در جمهوری اسلامی ایران، شماره 4، ص 101-113.
  12. ‏‫سهراب مقدمی شهیدانی. (۱۳۹۷). نقدی بر مدخل امام خمینی در دایرةالمعارف تشیع. تهران: بنیاد تاریخ‌پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی.
  13. ‏‫ سهراب مقدمی؛ و میثم عبداللهی. (۱۳۹۵). نقدی بر مدخل خمینی در دائرة المعارف بزرگ اسلامی. بنیاد تاریخ پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی.
  14. ‏‫‏‫سید حمید روحانی. (۱۳۹۶). درس گفتارهای حجت الإسلام سیّد حمید روحانی در «کارگاه مطالعات انقلاب اسلامی» تاریخ ۱۳۹۶/۱۲/۹؛در قم. قم: بنیاد تاریخ پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی.
  15. ‏‫ سیداحمد خمینی. (۱۳۸۶). مجموعه آثار یادگار امام. تهران: موسسه ‌تنظیم ‌و نشر آثار امام ‌خمینی.
  16. ‏‫ علی اکبر محتشمی پور. ( ۹۲/۸/۲۸). «صحیفه خوانی در جماران / 1: تنها کسی که مخالف ادامه جنگ بود، امام بودند».
  17. ‏‫علیرضا هاشمی. (۱۳۹۰). پایان دفاع، آغاز بازسازی؛ کارنامه و خاطرات هاشمی رفسنجانی۱۳۶۷. تهران: معارف انقلاب.
  18. ‏‫علیرضا هاشمی. (۱۳۸۹). دفاع و سیاست؛ کارنامه و خاطرات هاشمی رفسنجانی۱۳۶۶. معارف انقلاب.
  19. ‏‫غلامحسین مقیمی. (۱۳۹۶). کارآمدی روش اجتهادی امام خمینی (ره) در تولید اندیشه فقهی – سیاسی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  20. ‏‫قدس آنلاین. (۱۳۹۲، ۲ مرداد). «کوثری:روحانی و لاریجانی برای روز تحلیف هوشمندانه عمل کنند». بازیابی از ‪http://qudsonline.ir/news/140617/‎
  21. ‏‫ کامران غضنفری. (۱۳۹۵). راز قطعنامه. تهران: کیهان.